تحلیل مضمون‌شناسانه‌ی نقاشی معاصر افغانستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، گروه هنرهای اسلامی، دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

2 استاد گروه هنرهای اسلامی، دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

3 استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

چکیده

سابقه طولانی هنر افغانستان، تأسیس نهادهای هنری مانند مکتب صنایع نفیسه و نیز دارالمعلمین کابل، توسط شاه امان‌الله، ظهور استادان دانش‌آموخته هنر غربی و پس از آن تجربه‌های جستجوگرانه هویت در نگارگری معاصر و نیز استقبال گسترده زنان در دوره زمامداری کرزی، منجر به تولید انبوهی از آثار و خلق مضامین متنوعی در نقاشی گشت، که در جای‌جای دنیا پراکنده شده‌اند. هدف پژوهش حاضر، جمع‌آوری، بررسی، طبقه‌بندی و تحلیل مضمونی آثار نقاشان شاخص در نقاشی معاصر افغانستان ‌است. سؤال این است که مضمون‌های اصلی و فرعی و رمزگان اولیه در تحلیل مضمون‌شناسانه نقاشی معاصر افغانستان شامل چه موضوعاتی است؟ و نیز چه روابطی میان عناصر تحلیل مضمون‌شناسانه نقاشی معاصر افغانستان برقرار است؟ این پژوهش به روش تحلیل مضمون‌شناسانه و به‌صورت توصیفی انجام گرفته است. نوع نمونه‌گیری، غیر تصادفی به روش هدفمند است که در آن، آثار صد و نود و دو نقاش، از آغاز دوره‌ی دوم اصلاحات امانی، بررسی و آثار نقاشان شاخص مذکور در کتاب‌ها و یا آرشیوهای معتبر، منتخبین جشنواره‌ها و دوسالانه‌ها و نیز برگزارکنندگان نمایشگاه انفرادی و جمعی در داخل یا خارج، انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها نشان می‌دهد که تم‌های اصلی و فرعی عبارت‌اند از نقاشی با موضوعات دینی (مفاهیم قرآنی، مضامین بودایی)، نقاشی فرمالیستی (آثار بدون مضمون، نقاشیخط)، نقاشی مردم‌نگارانه (بناهای تاریخی، زندگی روزمره، مناظر شهری، بازی‌ها) که در نقاشی مردان، بیشتر به مناظر شهری و بازی بزکشی، و در نقاشی زنان، همگام با اصول مینیاتور با موضوعاتی نظیر عروسی و محافل زنانه به انجام می‌رسد. مضامین اجتماعی و سیاسی(زنان، جنگ، کودکان، غرور ملی، وضعیت افغانستان)، مناظر طبیعی (باغ‌ها، جنگل‌ها و رودخانه‌های افغانستان)، طبیعت ‌بی جان، مضمون چهره، مضامین عرفانی (رقص، چهره) همچنین در برخی موارد مسائل، مشکلات و افتخارات افغانستان به‌عنوان رمزگان اولیه در نقاشی بازتاب می‌یابند. برخی تم‌های اصلی، با یکدیگر، تداخل صوری و برخی دیگر تداخلی محتوایی برقرار می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Thematic Analysis of Afghanistan’s Contemporary Painting

نویسندگان [English]

  • Reza Rafiei Rad 1
  • Mehdi Mohammadzadeh 2
  • mohamadreza Moridi 3
1 PhD Student of Islamic Arts, Department of Islamic Arts, Faculty of Industrial Arts, Tabriz Islamic Art University,   Tabriz, Iran.
2 Professor, Department of Islamic Arts, Faculty of Industrial Arts, Tabriz Islamic Art University,   Tabriz, Iran..
3 Assistant Professor, Department of Art Research, Faculty of Theoretical Sciences and Higher Art Studies, Art University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

T

کلیدواژه‌ها [English]

  • Art of Afghanistan
  • Painting
  • Contemporary Painting of Afghanistan
  • Theme in Painting
فهرست منابع فارسی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
برشنا، حبیب (1381)، هنرهای زیبا در افغانستان، اندیشه و هنر، شماره 5،  صص 26-33.
برشنا، عبدالغفور (1333)، مدرسه صنایع مستظرفه افغانستان، سالنامه افغانستان، کابل: بی‌نام.
پاکباز، روئین (1387)، دایره‌المعارف هنر، نقاشی، پیکره‌سازی و گرافیک، چاپ هفتم، تهران: فرهنگ معاصر.
حبیبی، عبدالحی (1383)، په شلمه سدی کی د افغانستان هنر، کابل: د احمد صنعتی مطبعه.
حبیبی، عبدالحی (بی‌تا)، هنر عهد تیموری و متفرعات آن، کابل: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
خواندمیر، غیاث‌الدین همام‌‌الدین (1380)، تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد و بشر، مقدمه جلال‌الدین همائی، زیر نظر محمد دبیر سیاقی، تهران: انتشارات خیام.
رحیمی، عبدالکریم (1389)، سیر تاریخی نقاشی و نگارگری در افغانستان، هفته‌نامه افق، شماره 38، صص 4-9.
حبیبی، عبدالحی (1383)، په شلمه سدی کی د افغانستان هنر، کابل: د احمد صنعتی مطبعه.
رفیعی‌‌راد، رضا (1401)، تحلیل بازنمایی معماری در نقاشی‌های چهار دهۀ اخیر افغانستان، هنر و تمدن شرق، 10(35)، صص 13-22.
رفیعی‌راد، رضا؛ امیرپور، احسان (1400)، تطبیق بازنمایی تصویر زن در نقاشی معاصر افغانستان و تاجیکستان، نشریه علمی پیکره، 10(24)، صص 26-39.
رفیعی‌راد، رضا؛ تومیریس، تهمینه (1396)، کارکرد پیکره در نقاشی دو دهه افغانستان، نشریه علمی ـ پژوهشی هنرهای زیبا، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه کابل، نمایه ISC، شماره 6، صص 18-24.
رفیعی‌راد، رضا؛ محمدزاده، مهدی (1399)، راهبردهای زنان نقاش افغانستان در بازآفرینی و احیای میراث تصویری نگارگری در نقاشی معاصر این کشور، نشریه علمی  - پژوهشی پژوهشنامه خراسان بزرگ، نمایه ISC، شماره 10، صص 1-16.
رفیعی‌راد، رضا؛ محمدزاده، مهدی (1399)، مقایسۀ شیوه‌های کاربست سنت‌های تصویری نگارگری در آثار نقاشان زن معاصر در ایران و افغانستان، پژوهش‌نامه گرافیک نقاشی، 3(5)، صص 91-107.
سروری‌‌هروی، فرامرز (1392)، در امتداد هنر، هرات: انتشارات احراری.
شاد قزوینی، پریسا؛ چادها، پینکی (1395)، ‌‌سیر تجسم اسطوره بودا در هنر هند: از نمادین تا فیگوراتیو، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره 21، شماره 2، صص 75-84.
شهرانی عنایت‌الله (1350). هنر در افغانستان، کابل: دپوهنی مطبعه.
عمرزاد، عبدالواسع (1397)، هنر افغانستان در سده اخیر، نشریه علمی ـ پژوهشی هنرهای زیبا، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه کابل، نمایه ISC، شماره 9، صص 13-20.
کشککی، برهان‌الدین (1303)، تاریخ افغانستان، جریده حقیقت، شماره 5، صص 30-45.
کهزاد، احمدعلی (1355). تاریخ افغانستان، (از ادوار قبل‌‌التاریخ تا سقوط سلطه موریا)، کابل: ناشر بی‌نام.
متقی، افشین؛ رشیدی، مصطفی (1391)، بررسی و تحلیل عوامل و زمینه‌های ژئوپولیتیکی شکل‌گیری و گسترش طالبان در کشور افغانستان، نشریه علمی - پژوهشی پژوهشنامه خراسان بزرگ، سال سوم، شماره 8، صص 79- 97.
محمدپور، احمد (1392)، روش تحقیق کیفی ضد روش، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
فهرست منابع لاتین ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
Boyatzis, R. E. (1998).Transforming qualitative information: thematic a and code development, 1st Edition, CA: SAGE Publications.
Holloway, I. & Todres, L. (2003).“The Status of Method: Flexibility, Consistency and Coherence”, Qualitative Research, (Vol. 3, No. 3), 345-357.
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology, Qualitative Research in Psychology, (Vol. 3, No. 2). 77-101
Anderson, R. (2007). Thematic Content Analysis (TCA): Descriptive Presentation of Qualitative Data, Institute of Transpersonal Psychology, Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Simpson, St John.(2011). Afghanistan: Crossroads of the Ancient World (Exhibition Article), Asian Affairs (42: 1). 98-106. DOI: 10.1080/03068374.2011.541714
King, N. & Horrocks, C. (2010). Interviews in qualitative research, London: Sage.
Kerr Chiovenda, Melissa (2014). Sacred Blasphemy: Global and Local Views of the Destruction of the Bamyan Buddha Statues in Afghanistan, Journal of Muslim Minority Affairs, (34: 4). pp. 410-424.
Pliny the Elder (1938). Natural History, translated by H. Rackham (vols. 1-5, 9). W.H.S. Jones (vols. 6-8). and D.E. Eichholz (vol. 10). Pubisher: Perseus Digital Library.
Langmuir, Erica (2001). Still Life (National Gallery Pocket Guides, London:‌‌ Yale University Press [ISBN 1857099613].
Rafiei Rad, Reza (2022). Combining Tradition and Modernism in Contemporary Afghan Women Painting, Sprin Journal of Arts, Humanities and Social Sciences, 1(03). 115–126  [https://doi.org/10.55559/sjahss.v1i03.37##] [In Persian].
Sarwary, A. Q. (2020). A Study of the Art of Painting in Kabul. Shanlax International Journal of Arts, Science and Humanities, 8(2). 16-26.