تصویرسازی حرکات موزون با سماچه در سفال نگاری های ایران پیش از تاریخ (نوع مقاله: پژوهشی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوى دکترى پژوهش هنر، پردیس بین المللى کیش، دانشگاه تهران، ایران

2 استاد، دانشکده هنرهاى زیبا، گروه تجسمى، دانشگاه تهران، ایران

3 استادیار، دانشکده هنرهاى زیبا، گروه هنرهاى نمایشى و موسیقى، دانشگاه تهران، ایران

http://dx.doi.org/10.29252/rahpooyesoore.5.2.49

چکیده

آدمیان در گذر زمان تلاش کرده‌اند اندیشه‌ها و باورهایشان را صورتی عینی بخشیده و آن را تصویرسازی کنند. تصاویر ظروف منقوش باستانی باقی‌مانده که حاوی پیا‌م‌های گوناگون است بهترین گواه این مدعاست. مطالعه ظروف کاربردی‌-هنری بخش اعظمی از هویّت مردمان سرزمین کهن ایران را می ­تواند آشکار کند و اطلاعات ژرفی از هنرهای دیگر این مرز و بوم را منتقل ­سازد. نقوش انسانی در حال انجام حرکات موزون از جمله آثاری است که در ورای خود سبقه فرهنگی و معنایی بارز توجه‌ایی را متبلور می‌نماید. در این میان حرکات موزون متفاوت و شاخص ­تر از دیگر نقوش رقصنده برظروف مشاهده می‌شود که می ­توان آنها را در یک گروه، به «رقص با سماچه» موسوم دانست. این مقاله با هدفی کاربردی در جهت شناخت و شناساندن این پدیده انجام شده و مسئله اصلی آن واکاوی و هویّت­ یابی تاریخی هنری رقص با سماچه در ایران می‌باشد. روش تحقیق کیفی می‌باشد و با رویکردی تحلیلی- توصیفی، براساس گردآوری اطلاعات مکتوب کتابخانه‌ایی انجام شده است. نتیجه حاصله نشان از آن دارد که رقص با سماچه پدیده‌ایی نمایش‌گونه و کهن در ایران است که می‌توان با کاربردی کردن آن در هنرهای نمایشی، راه برون‌رفت از بن‌بست های کلیشه‌ای نمایش در ایران و حتی جهان را مهیا ساخت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Illus tration of Samacheh Dance in Prehis toric Iranian Paintings ……. Research Paper

نویسندگان [English]

  • Shahrokh Amirian Doost 1
  • Yaghoub Azhand 2
  • Seyyed Naser Aghai 3
1 Ph.D Student of Art Research, Kish International Campus, University Tehran, Iran
2 Professor of Art Research, Faculty of Visual Arts, Tehran University, Tehran, Iran
3 Professor of Art Research, Faculty of Visual Arts, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]

“Drma” as an art is a universal category and “display” is a very old phenomenon among human beings. Today, the play as a text (art made by humans) has a special position in art history. One of the topics discussed in art history is theories about the emergence of a phenomenon until it becomes definable and accepted in the form of a special-absolute art. In this evolution, the identification of the origin, factors, and elements affecting the formation of that art is of great importance, because theorists have justified their ideas by referring to them and using the various sciences, and, on the other hand, it can influence their application in the present and future condition of arts. In order to approach the origin of this phenomenon, we should analyze the life of primary man; in particular, we should consider their rituals in two social contexts and beliefs, both of which have fundamental use in movement ritual symbols. the present study is based on a descriptive-analytic and deductive similarity design and seeks to recognize  “dramatic art” as a historical-social and religious-artistic phenomenon and it attempts to review the ignored parts of the history of this art in the past and also analyze their role in the creation and formation of ritual-theatrical movements and subsequent theatrical traditions and dramatic art. Civilizations have their own existential status and expand in their particular circumstances. The land known today as Iran has a long history. The historical-artistic study of Iran in its distant past will lead to a wider section of present-day Iran, i.e. the Iranian Plateau and its native Najd people. The prehistoric documents of the formation of Iranian empire on the Iranian plateau and in the present-day Iranian interior testify to the civilization’s complete control over their art history.The remaining stacked dishes are the best proof of that. Study of applied-artistic dishes can reveal both a large part of the people’s identity on this land and convey more in-depth information on other arts. Part of these motifs show human motions in rhythmic motion. Among these rhythmic motions on the utensils and instruments, there are distinctive motions than the other dancer motifs, which today can be described as a “dance with Samacheh”.”Samache” has not ceased in its pre-historic past and is still present in many cultural, artistic, social and religious contexts in most societies and cultures. It will also reveal the origin, base, process and factors associated with its formation and consequence of its continuation and use. the social and religious contexts of this pervasive phenomenon in the culture of the ancients will show that “dance with Samacheh” is an integral part of the life mixed with metanarrative world view of pre-historic people. Samacheh dance can be the very origin of arts such as drama and drama-dance. Accordingly, this article aims to explore this phenomenon and its course in Iran in order to study the importance of recognizing and introducing this phenomenon for historical and artistic identification in this land by historical-analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ritual
  • Iran
  • Myth
  • Art
  • drama-dance
  • Samacheh
  • and Prehistory
آریان­پور، امیرحسین(1380)، جامعه­ شناسی هنر، چاپ چهارم، انتشارات گستره، تهران.
آریان­پور،ا. ح.(1330)، “فرودیسم، با اشاراتی به ادبیات و عرفان”، بی جا.
آژند، یعقوب(1373)، نمایش­نامه نویسی در ایران، نشر نی، تهران.
ارسطو (1382)، ارسطو و فن شعر، ‌ترجمه عبدالحسین زرین‌کوب، چاپ چهارم، انتشارات امیرکبیر، تهران.
الیاده، میرچا (1376)، رساله در تاریخ ادیان، ‌ترجمه جلال ستاری، انتشارات سروش، تهران.
الیاده، میرچا و دیگران(1376)، آئین و اسطوره در تئاتر، ‌ترجمه جلال ستاری، انتشارات توس، تهران.
الیاده، میرچا و دیگران(1379)، جهان اسطوره­شناسی(3)، ‌ترجمه جلال ستاری، نشر مرکز، تهران.
اسپور، دنیس(1383)، انگیزه آفرینندگی در سیر تاریخی هنرها، ‌ترجمه امیر جلال­الدین اعلم، انتشارات نیلوفر،تهران.
افشار، آرزو(1388)، درآمدی بر رقص و حرکت، انتشارات افراز، تهران.
براکت، اسکار. گ(1375)، تاریخ تئاتر جهان، ‌ترجمه هوشنگ آزادی، ج اوّل، انتشارات مروارید، تهران.
براکت،اسکار. گ(1375)، تاریخ تئاتر جهان، ‌ترجمه هوشنگ آزادی، ج دوّم، انتشارات مروارید، تهران.
بهار،مهرداد(1390)، ادیان آسیایی، چاپ نهم، نشر چشمه، تهران.
بهنام،عیسی(1347)، “پدران ما که بودند و از کجا به این سرزمین آمدند”، مجله هنر و مردم، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران، شماره هفتاد، صص 13-8 .
بهنام،عیسی(1352)، “ آثار هفت هزار ساله دشت قزوین، نمونه دیگری از همبستگی هنری در فلات ایران”، مجله هنر و مردم، انتشارات وزارت فرهنگ، تهران، شماره صد و بیست و هشتم، صص 7-2.
بیضایی، بهرام(1379)، نمایش در ایران،چاپ دوم، نشر روشنگران و مطالعه زنان، تهران.
پاستوری،ژان‌پیر (1383)، سماع زندگان،‌ترجمه حمیدرضا شعیری، نشر قطره، تهران.
پورداوود،ابراهیم (1336)، فرهنگ ایران باستان، جلد اوّل، بی جا.
پیرنیا، حسن و همکاران (1392)، تاریخ ایران (…)، چاپ چهارم، انتشارات صدای معاصر، تهران.
جنسن،هـ .و.(1379)، پژوهشی در هنرهای تجسمی ‌از سپیده‌دم تا تاریخ تا زمان تاریخ هنر، ‌ترجمه پرویز مرزبان، چاپ سوّم، شرکت انتشارات علم فرهنگی، تهران.
دورانت،ویل (1343)، تاریخ تمدّن کتاب اوّل مشرق زمین: گاهواره تمدّن، ‌ترجمه احمد آرام،ج1،چاپ دوّم،انتشارات اقبال، تهران.
دورانت،ویل(1340)، تاریخ تمدّن کتاب دوّم، ‌ترجمه احمد آرام،ج2، چاپ دوّم، انتشارات اقبال، تهران.
ذکاء،یحیی(1342)، «رقص در ایران پیش از تاریخ»، مجله موسیقی، انتشارات هنرهای زیبای کشور، تهران، شماره 80-79، دوره سوّم مرداد– شهریور، صص 59-43.
ذکاء، یحیی(2537 ش.الف)، “تاریخ رقص در ایران”، مجله هنر و مردم، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران، تیر و مردادماه، شماره 190-189، صص 7-2 .
ذکاء، یحیی(2537 ش.ب)، “تاریخ رقص در ایران»، مجله هنر و مردم، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران، شماره 192-91، صص 41- 38.
ذکاء، یحیی(2537 ش.ج)، “تاریخ رقص در ایران”، مجله هنر و مردم، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران، سال شانزدهم، شماره صدو هشتاد و هشتم، خرداد ماه، صص 12-2.
ساندرز،ن. ک.(1382)، بهشت و دوزخ در اساطیر بین النهرین، ‌ترجمه ابوالقاسم اسماعیل­پور، چاپ دوم، انتشارات کاروان، تهران.
شیبانی، منوچهر(1342)، “هنرهای بدوی”،مجله موسیقی، انتشارات هنرهای زیبای کشور، تهران، تیرماه، شماره 78. دوره سوّم، صص 9-1.
کامبخش‌فرد، سیف‌الله(1392)، سفال و سفالگری در ایران: از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر، چاپ پنجم، انتشارات ققنوس، تهران.
کوپر،جی. سی.(1391)، فرهنگ نمادهای آئینی، ‌ترجمه رقیه بهزادی، نشر علمی، تهران.
کراوس،ریچارد(2537ش.)، “رقص: رقص های فرهنگ های پیش از مسیحیت”،‌ترجمه مسعود رجب­نیا، مجله هنر و مردم، انتشارات وزارت و فرهنگ و هنر،سال شانزدهم،شماره یکصد و هشتاد و هفتم،اردیبهشت ماه،تهران. صص 18-7.
گارودی،روژه(1389)، رقص زندگی،‌ترجمه افضل وثوقی، نشر چراغ دیده، مشهد.
طلایی،حسن(1392)، هشت هزار سال سفال ایران،چاپ  دوّم،انتشارات­سمت، تهران.
محفوظ،فروزنده(1388)، «پژوهشی در رقص‌های ایرانی از روزگار باستان تا امروز» ، فصلنامه فرهنگ و مردم، سال هشتم، تهران. صص 204-180.
مکّی،ابراهیم(1388)، شناخت عوامل نمایش،چاپ ششم، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ‌ایران (سروش)، تهران.
ملک­پور،جمشید(1364)، گزیده‌ای از تاریخ نمایش در جهان، چاپ کیهان، تهران.
مهدوی،حسام­الدین(1392)، جشن‌ها و آیین‌های ایران، نشر نقد افکار، تهران.
نادری، عزت‌الله و سیف‌نراقی، مریم(1385). روش‌های تحقیق در علوم انسانی، تهران، بدر، چاپ بیست و هفتم.
ناظرزاده کرمانی،فرهاد(1382)، “نمایشگر‌های کاروانی در ایران، پژوهشی نظریه پردازان”، مجله هنرهای زیبا، تهران، شماره 13، بهار 82. صص 58-27.
نصری­اشرفی،جهانگیر(1379)، “نگاهی به تاریخچه رقص در ایران”، فصلنامه موسیقی مقام، شماره 8، تهران. صص 40-7.
نصری­اشرفی،جهانگیر(1383)، نمایش و موسیقی در ایران، جلد اوّل، انتشارات آروَن، تهران.
نصری­اشرفی،جهانگیر(1383)، نمایش و موسیقی در ایران، جلد سوّم، انتشارات آرون، تهران.
هولتن،اورلی (1364)، مقدّمه بر تئاتر آینه طبیعت، ‌ترجمه محبوبه مهاجر، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی‌ایران (سروش)، تهران.
یونگ،کارل گوستاو و دیگران(1383)، انسان و سمبول هایش، ‌ترجمه محمد سلطانیه، چاپ چهارم، انتشارات جامی، تهران.
منابع لاتین
Brecht (1967), Kleines organonfurdas theater in Gesammelte Werke, vol. VII, Frankfurt: Suhrkamp.
Burkitt, M. C. (1921), Prehistory, Kington, United Kindom.
Burkitt, M. C. (1925), Prehistory, Combridge University Press.
Childe, V. Gordon (1948), Man Makes Himself, The New American Library. New York. Publication London: Vatts (1963).
Childe, V. Gordon (1948), What Happened in History, London.
Gaffary (farrokh): “Iranian secular theatre”, in: mograw-hill encyclopedia of world drama-an international. (Reference works 5 volumes. Hochmancst anley), editor in chief. U.S.A., New York:2 nd. Edition, 1984. vol. 3. pp. 58 to 65. p. 58.
Harp, David’s (1944), The story of Music of Biblical Times (New York, The New American library).
Lawler, Lillian, B. (1964), The Dance in ancient Greece (Middletown, Conn. Wesleyan University Press).
Obermaier. H., Kuhn, H. (1930), Bushmen Art: rock Paintings of south-west Africa, London; New York: H. Milford. Oxford University Press.
Sachs, H. (1927), World History of the Dance, New York: Norton. 1927-1955: Spearman (1936), Psychology, Vol. I
Shawn, Ted (1946), Dance we Must, London: Dennis Dobson LTN.
Tylor, E. B. (1913), Primitive Culture, Fifth Edition, Vol. I, London.
Zimmer. H (1947), “My Thousand Symbols in Indian Art and Civiliation”, Bollingen Foundation, U. S. A., 1946, 1947, 1953; Heinrich Robert Zimmer Edited by Joseph.