خوانش نشانه گی و رموز تصاویر آیینی- حرکتی در نخستین سفال نگاری های ایران(نوع مقاله:پژوهشی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتراى پژوهش هنر، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد دانشگاه تهران دانشکده هنرهای زیبا، تهران، ایران

3 استادیار، دانشگاه تهران دانشکده هنرهای زیبا، تهران، ایران

چکیده

در ایران پیش از تاریخ، پدیده‌ های هنری_انسانی بسیاری قابل شناسایی است که با مطالعه بر روی آنها کاربست نماد در ساختار آنها مشهود می آید. از میان این پدیدارهای هنری به هنر تصویرسازی بر روی سفالینه ها باید اشاره کرد. پدیدارشناسی اینگونه از پدیدارها، نیاز به رمزگشایی نشانه های نمادین کاربردی در ساختار آنها را دارد. علم نشانه شناختی و رویکردهای وابسته آن، جهت پدیدارشناسی تبار چنین پدیده هایی و نیز رمزگشایی از این نمادها کارآمد خواهد بود. بخش قابل توجه ای از هنر مزبور به نگاره گری تصاویری انسانی در حال اجرای موزون نمادین آیینی مربوط است. این مقاله سعی بر آن دارد تا با تکیه بر مطالعات، روش ها،آراء و رویکردهای نوین علم نشانه شناسی به خوانش و رمزگشایی تصاویر باقی مانده از حرکات نمادین آیینی بر روی سفالینه ها به مثابه اثر هنری و متن تصاویرسازی شده هنری_ فرهنگی ایران در پیش از تاریخ، نائل آید. به واسطه این مطالعه،هم بخشی از تاریخ مطالعات هنرهای تجسمی ایران مورد واکاوی قرار می گیرد و هم بخش مغفول مانده باوری، فرهنگی و آیینی حرکات آیینی_نمادین موزون در گذشته ایران، به مثابه هنر آیینی و نمادین خوانش خواهد شد. نتیجه بنیادین این پژوهش آشکار خواهد کرد که بخش اعظم تصاویر ساده سفال نگاره ها پیش از تاریخ در ایران به صورت نمادگرایانه ای به تصویر در آمده اند که برای خوانش، نیاز به رمزگشایی نشانه گی دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reading the Signs and Symbols in the Firs t Pottery of Iran

نویسندگان [English]

  • Shahrokh Amirian Doost 1
  • Yaghoub Azhand 2
  • Seyyed Nasser Aghai 3
1 Ph.D of Art Research, University Tehran, Iran
2 Professor of Art Research, Faculty of Visual Arts, Tehran University, Tehran, Iran
3 Professor of Art Research, Faculty of Visual Arts, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In prehis toric Iran, many phenomena can be identified, and by s tudying them, the function of the symbol in their s tructure is evident. Among these artis tic phenomena, the art of illus tration on pottery should be mentioned. Phenomenology This type of phenomenon requires the decoding of symbolic signs used in their s tructure. Cognitive Science and its related approaches, will be effective in genealogizing such phenomena as well as deciphering these symbols. A significant part of this art is related to painting human images performing symbolic ritual dances. Painting on pottery is an Iranian invention. This article tries to rely on the s tudy, methods, ideas opinions and new approaches of semiotics to read and decipher the remaining images of symbolic and ritual dances on pottery, as a work of art and the illus trated text of Iranian art and culture, Achieve his tory. Through the s tudy, a part of his tory of Iranian visual arts s tudies is also analyzed and the neglegted part of the belief, calture and ritual of ritual-symbolic rhythmic movements in the pas t of Iran will be read. The fundamental result of this research will reveal that mos t of the simple images of pottery painting in prehis toric Iran are symbolically depicted and need to be deciphered for reading. Researchers have dated Iranian his tory since the time of the Achaemenids and the emergence of calligraphy. This article dates back to Prehis toric times and It examines symbols that have been widely used in rituals. What has become clear to international researchers is that humans have long used symbols for a variety of reasons and in The meantime, ritual symbols are a big part of it. In the his tory of Iranian art, one can find a corner of ritual symbols. This article, examines the so-called ritual-symbols. Remains of pottery, pottery and other utensils, as well as various petroglyphs and sculptures, are a major part of these works. In the meantime, Ritual symbols have been of special importance in prehis toric human ritual-mythical life. The s tudy shows that the presence of ritual dances in order to induce symbolic concepts has had a practical effect. In this meditation, an attempt is made to document the surviving works of art from prehis toric Iranian his tory. A significant part of this art is related to painting human images performing symbolic ritual dances. Painting on pottery is an Iranian invention. This article tries to rely on the s tudy, methods, ideas opinions and new approaches of semiotics to read and decipher the remaining images of symbolic and ritual dances on pottery, as a work of art and the illus trated text of Iranian art and culture, Achieve his tory. Through the s tudy, a part of his tory of Iranian visual arts s tudies is also analyzed and the neglegted part of the belief, calture and ritual of ritual-symbolic rhythmic movements in the pas t of Iran will be read. The fundamental result of this research will reveal that mos t of the simple images of pottery painting in prehis toric Iran are symbolically depicted and need to be deciphered for reading.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • Iran
  • Semiotics
  • Symbol
  • Painting
  • Pre-his toric
منابع فارسی
آریان‌ پور،ا .ح(1380)، جامعه شناسی هنر، چاپ چهارم، انتشارات  گستره، تهران.
آستن،آلن و جرج ساونا(1388)، نشانه شناسی متن و اجرای تئاتر،ترجمه داود زینلو،چ2،انتشارات سوره مهر،تهران.
ایهام پوپ،آرتور(1380)، شاهکارهای هنر ایران، اقتباس و نگارش پرویز ناتل خانلری، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی،تهران.
افشار، آرزو(1388)، درآمدی بر رقص و حرکت، انتشارات افراز، تهران.
اکو،امبرتو(1387)، نشانه شناسی،ترجمه پیروز ایزدی،نشر ثالث،تهران.
بایار، ژان پیر(1376)، رمزپردازی آتش، ترجمه جلال ستاری، نشر مرکز، تهران.
باشگوز (ایهان)(1358)، «مراسم تمنای باران و باران سازی درایران»،فصلنامه کتاب جمعه،تهران. شماره 18، صص 114 - 125، شماره 19: صص 113-141، و شماره 20: صص113 - 119.
برزین،پروین(2536ش.)،«مفاهیم نقوش بر سفال دوران پیش ازتاریخ»،مجله هنر و مردم،انتشارات وزارت فرهنگ و هنر،شماره صد و هشتاد و چهارم و صد و هشتاد و پنجم،تهران.صص109-103.
بهار، مهرداد (1390)، ادیان آسیایی،چاپ نهم،نشر چشمه،تهران.
...................... (1375؛1386)،پژوهشی در اساطیر ایران،آگاه،تهران.
بهنام،عیسی(1351)، «نخستین جامعه های انسانی در سرزمین ایران»، مجله هنر و مردم، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، شماره صد و شانزدهم، تهران. صص 7-2.
بورشه، ت. و دیگران(1377)، زبان شناسی و ادبیات تاریخچه چند اصطلاح، به کوشش کورش صفوی،انتشارات هرمس تهران.
دورانت،ویل(1340)،تاریخ تمدن؛مغرب زمین:مهد تمدن غرب یونان،ج2،‌ترجمه ا.آریان پور و دیگران، انتشارات اقبال با همکاری موسسه فرانکلین، نیویورک ـ تهران.
................(1343)، تاریخ تمدن؛ مشرق زمین: گاهواره تمدن، ج1، چ2، ‌ترجمه احمد آرام، انتشارات اقبال با همکاری موسسه فرانکلین، نیویورک ـ تهران.
ذکاء،یحیی(1342) «رقص در ایران– پیش از تاریخ»، مجله موسیقی، دوره سوم- شماره 80-79، انتشارات هنرهای زیبای کشور،تهران. صص 59-43.
....................(1343)، «تاریخ رقص در ایران»، مجله هنر و مردم،انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، شماره 25.تهران.صص 18-9.
.....................(2537ش.الف)، «تاریخ رقص در ایران»،مجله  هنر و مردم،سال شانزدهم-شماره صد و هشتاد و هشتم،انتشارات وزارت فرهنگ و هنر ، تهران. صص 12-2.
...................(2537ش.ب)، «تاریخ رقص در ایران»، مجله هنر و مردم، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تیر و مردادماه، شماره 190-189،تهران. صص 8-2.
راوندی،مرتضی(1357)، تاریخ اجتماعی ایران،جلد اوّل: تاریخ اجتماعی ایران و کهن ترین ملل باستانی از آغاز تا اسلام،چ پنجم،انتشارات امیرکبیر،تهران.
سجودی،فرزان(1382)،نشانه شناسی کاربردی،نشر قصه،تهران.
................... (1388)،نشانه شناسی:نظریه و عمل،نشر علم،تهران
........................(1390)،نشانه شناسی کاربردی،چ2،نشر علم،تهران.
................و علی عباسی(1385)،مجموعه مقالات هم اندیشی ها(5) مقالات دومین هم اندیشی نشانه شناسی هنر،به کوشش حمیدرضا شعیری،فرهنگستان هنر،تهران.
شیبانی،منوچهر(1342)،«هنرهای بدوی»،مجله موسیقی،انتشارات هنرهای زیبای کشور،دوره سوّم، تیرماه،شماره 78، تهران. صص 9-1.
صفوی،فرخ(1339)، «رقص در جامعه ما»، نشریه ایران آباد، شماره9.صص 35-12.
صفوی،کورش و دیگران(1383)، مجموعه مقالات هم اندیشی ها(1)، مقالات اولین هم اندیشی نشانه شناسی هنر،به کوشش  فرزان سجودی،فرهنگستان هنر،تهران.
ضمیران،محمد(1379)،گذر از جهان اسطوره به فلسفه،هرمس،تهران.
علیزاده‌محمّدی،علی‌اکبر (1383)، رویکردهایی به نظریه اجرا (مقالاتی در باب هنر اجرا، تئاتر، آیین)، نشر ماکان، تهران.
کالر،جاناتان(1388)، در جستجوی نشانه ها ـنشانه شناسی،ادبیات،واسازی،ترجمه لیلا صادقی و تینا امراله  ی،ویرایش فرزان سجودی،نشر علم،تهران.
کوپر،جی. سی(1391) ، فرهنگ نمادهای آئینی،‌ترجمه رقیه بهزادی،نشر علمی،تهران.
...................(1392)، فرهنگ نمادهای آیینی،ترجمه رقیه بهزادی،نشر علمی،تهران.
گارودی،روژه(1389)، رقص زندگی، ترجمه افضل وثوقی، نشر چراغ دیده، مشهد.
گیرشمن،رومن(1349)، ایران از آغاز تا اسلام،ترجمه محمد معین،بنگاه ترجمه و نشر کتاب،تهران.
مقاله الف ـ د.(1336)، مجله نمایش، ش6، تهران.بینا، صص14-2.
مزداپور،کتایون(1388)، و دیگران(میزگرد)،«هویت   ملی و  پیشینه های  اساطیری؛ هنر و هویت ملی»، ماهنامه کتاب ماه هنر، آذر و دی ماه، شماره 52-51،تهران. ص 3.
محمودزاده،محمد رضا(1384)،افراسیاب در اسطوره و حماسه،زخم عمیق رستم،کاروان،تهران.
ناظرزاده کرمانی،فرهاد(1382)، «نمایشگر‌های کاروانی در ایران، پژوهشی نظریه پردازان»،مجله هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، شماره 13،بهار 82،تهران. صص 58-27.
نصری‌ اشرفی،جهانگیر(1379)، «نگاهی به تاریخچه  رقص در ایران»،فصلنامه موسیقی مقام، شماره 8، تهران. صص 40-7.
نجومیان، امیرعلی(به کوشش)(1386)، مجموعه   مقالات هم اندیشی ها(7)، «مقالات هم اندیشی های بارت و دریدا،مقاله ژاله کهن مویی پور»  رولان بارت و نشانه های تصویری»، فرهنگستان هنر،تهران.
نگهبان،عزت الله (1352)، «مقدمه ای بر تمدن و تاریخ ایلام»،تاریخ،نشریه گروه آموزشی تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 2،تهران.صص 191-158.
......................(1376)، مروری برپنجاه سال باستان شناسی ایران،انتشارات سازمان میراث فرهنگی،تهران.
نورآقایی، آرش(1387)، عدد، نماد، اسطوره، نشرافکار، تهران.
لاپلانتین،فرانسوا و دیگران(1378)،جهان اسطوره شناسی2،ترجمه جلال ستاری،نشر مرکز،تهران.
وهابی،مهدی(1383)، ایران و ایرانیان از نگاه غربیان،انتشارات جیحون،
تهران.
واندنبرگ،لویی(1345)، باستان شناسی ایران باستان،ترجمه  عیسی بهنام،بنگاه ترجمه و نشر کتاب،تهران.
منابع لاتین
Adam, L. (1954), Primitive Art, p.48; E.O. James, (1957), Prehis tory Religiion, pp. 181-203.
Cooper, Jean. C. (1978), An illus trated encyclopaedia of traditional symbols, London. p.p. 10-78.
Gaffary, farrokh (1984), “Iranian secular theatre”, in: mograw-hill encyclopedia of world drama-an international. Reference works 5 volumes. Hochmancs t anley, editor in chief. U. S. A., NewYork, 2 nd. Edition, vol. 3. pp. 58 to 65. p. 58.
Ghirshman, R. (1938), Fouillies de Sialk, Pres de Kashan 1933-1934, Paris Geuthner.
Oldenberg, H., Religion des Veda,(1894), pp. 48-50, A. Hillebrandt, Vedische Mythologie, 1902, pp. 45-52; A. A. Macdonell, The Vedic Mythology, 1897, pp. 21-22.
Negahban, E. O. (1979), “A Brief Report on the Painted Biulding of Zaghe”, Paleorient, 5:239-250.
Saussure, F. de. (1974), Course in General Linguis tics, London: Fontana.
LaBarre, W. (1955), The Human Animal. P.89.
Lacan, J. (1977), Ecrits: A Selection, London: Tavis tock.