بررسی زندگی اجتماعی عشایر پیشین ساکن در دره هومیان با تکیه بر مطالعه نقوش صخره ای سنگ مهرداد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دکترای باستان شناسی، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

چکیده

در نخستین دره در منطقه کوه‌های هومیان در شمال‌غربی کوهدشت لرستان، تخته سنگی معروف به سنگ مهرداد وجود دارد. قسمت زیر شکاف سنگ بیشتر از40 نقش رنگی به رنگ های قرمز روشن، قرمز- قهوه ای، سیاه و زرد دارا می باشد، که هر یک به سبکی متفاوت ترسیم شد‌ه است. این پژوهش با بررسی میدانی و کتابخانه ای با هدف بررسی این نقوش با شباهت هایی میان زندگی اجتماعی کوچ‌نشینان این منطقه در دوره بعد از عصرآهن انجام شده و بر پایه این فرضیه است که احتمالاً نقوش خاص بر روی سنگ مهرداد که بیانگرحرکت تعدادی انسان و حیوان در کنار هم می باشد، و کوچ انسان ها در کنار هم را به نمایش گذاشته است. نتایج نشان می‌دهند که این نقوش، احتمالاً در ارتباط با نحوه زندگی کوچ‌نشینی و حیوانات مرتبط با انسان‌ها، اسب، شتر، سگ و بز بر روی این سنگ نقش شده و با توجه به تاریخ اهلی سازی تمامی این حیوانات در کنار هم نمی تواند قدیمی‌تر از عصرآهن باشد. در این مقاله سعی شده است مستندنگاری و توصیف کاملی از نقوش و یافتن چرایی وجود آنها پرداخته شود تا بدین وسیله بتوان به مفهوم نگاری نقوش هومیان و شناسایی از چشم  انداز گذشته پرداخت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of the Social Life Former Nomads Living in the Homian Plain, Based on the Study of Rock Motifs of Mehrdad Stone

نویسندگان [English]

  • Hassan Afshari 1
  • Farida Forouzan 2
1 Graduate Master in Archeology, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Ph.D in Archeology, University of Science and Research, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In the first valley of Homian Mountains area in the northwest of Kuhdasht Lorestan, there is a slate known as the Mehrdad Stone. There are more than 40 colored motifs in the bottom part of the stone slot in bright red, red-brown, black and yellow colors that each one drawn in a different style. This research aims to study these designs with similarities between the social life of the nomads of this region in the period after the Iron Age and it is assumed that certain motifs on the Mehrdad stone which likely show the movement of a number of humans and animals together represent the life and the humans migration in the past in this region. Due to sediments and natural factors, some of the patterns are completely destroyed and others are very damaged, but the patterns are red-brown with a special and vivid dynamics, which is probably due to the use of high quality paint. And some light red-brown designs on newer stone shells (which are also part of the land’s history) have failed to withstand natural disasters and now only Color shadows are seen.
Considering the red-dark brown motifs, it can be concluded that the image of several four-limbed animals is most likely domesticated, such as goats and dogs, along with images of humans riding camels and horses (perhaps donkeys or donkeys) with an animal sphere. And with a human on foot with a bow in his hand, a human on horseback and a spear in his hand hunting, and a human image on a two-humped camel holding a string that is attached to the mouth of another camel behind his head, and another image seems to be a string to the mouth. The camel is attached to the ground and shows... and seems to show a movement in complete peace. The movement of a group of people who bring dogs, goats and camels and is very similar to the movement of modern nomads of the people of this region, and this is if the designs of Mehrdad stone in mountainous areas with very poor living conditions In the past, due to the lack of industrial facilities, only nomads could live in this area, and today’s communities still use the nomadic system, and Resident villages also have a historical history of nomadism. In the region, there are many similarities between the life of the people of Homian valley and Mehrdad stone motifs. For example, some painted tools such as Malband are still popular among the people of that area. Shows us.In this article we attempt to completely document and describe the motifs and find the reason why these motifs should be designed to provide a better understanding of the colorful designs of the Homian Valley.
Keywords
Rock Art, Pictographs, Kuhdasht, Homian, Sange Mehrdad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rock Art
  • Pictographs
  • Kuhdasht
  • Homian
  • Sange Mehrdad
 فارسی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
افشاری، حسن (1393)، رنگین نگاره های ایرانی (نقاشی های صخره ای و غاری در ایران)، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین-پیشوا.
افشاری، حسن؛ باشتنی، مرضیه (1399)، نقوش رنگی تازه کشف شده هومیان، نشریه باستان پژوه، انجمن علمی باستان شناسی دانشگاه تهران، سال 1399 سال نوزدهم و بیستم، سری جدید، شمارة 6 و 7 ، پیاپی 24 و 2، صص 102- 120.
افشاری، لیلا؛ نقشینه، امیرصادق (1393)، توصیف  طبقه بندی   و تحلیل گونه شناختی    سفال های    دوره ی    اشکانی    گورستان     سنگ شیر همدان، نشریه  پژوهش های باستان شناسی ایران، سال چهارم، شماره  7، صص 113-132.
ایزدپناه، حمید (1348الف)، نقاشی های پیش از تاریخ در غارهای لرستان، مجله باستان شناسی و هنر، شماره 3، صص 6-11.
ایزدپناه، حمید (1350)، آثار باستانی لرستان، جلد اول، انتشارات انجمن آثار ملی، تهران.
آجورلو، بهرام (1391)، اقلیم دیرین فلات ایران در عصر نوسنگی، نشریه پژوهش های ایران شناسی، شماره 2، بهار و تابستان 1391، صص 1-20.
بورنی، مک (1348)، گزارش مقدماتی بررسی و حفاری غارهای منطقه کوهدشت، ترجمه ذیبح الله رحمتیان، مجله باستان شناسی و هنر ایران، شماره 3، صص 14-16.
پرادا، ایدیت (1382)، هنر ایران  باستان، ترجمه یوسف مجیدزاده، نشر دانشگاه تهران، تهران.
حیدری،  فرشید  (1390)،   بررسی   روشمند تپه  باستانی چغاسیاه کوهدشت،
  لرستان، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
خسروزاده، علیرضا؛ عالی، ابوالفضل (1383)، توصیف، طبقه بندی و تحلیل گونه شناختی سفال های دوران اشکانی و ساسانی منطقۀ ماه نشان (زنجان)، در مجموعه مقالات همایش بین المللی باستان شناسی ایران: حوزۀ شمال غرب، به کوشش دکتر مسعود آذرنوش، تهران: پژوهشکدۀ باستان شناسی-   پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، صص 45-70.
شاپور شهبازی، علیرضا(1376)، اسب و سوارکاری در ایران باستان، نشریه باستان شناسی و تاریخ ، سال یازدهم، شماره    1 و 2، پاییز 1376.
شهابی، امین؛ طهمورث پور، مجتبی(1394)، تجزیه وتحلیل بیوانفورماتیکی و فیلوژنتیکی ژن های NADH3 و NADH4L ژنوم میتوکندری شتر دوکوهانه ایران، نشریه بیوتکنولوژی کشاورزی، دوره  7، شماره 3، پاییز 1394، صص 163-174.
شهبازی، عبدالله (1366)، مقدمه ای بر شناخت ایلات و عشایر، نشر نی، تهران.
شیشه گر، آرمان (1384)، گزارش کاوش محوطه سـرخ دم لکی، کوهدشت
 لرستان، نشر پژوهشکده باستان شناسی، تهران.
صفا، مینا (1391)، تاریخ گذاری نقوش صخره ای هومیان و میرملاس براساس تفسیر تصاویر آنها، نشریه نامه ایران باستان، سال یازدهم شماره اول و دوم، شماره 21-22، صص 111-129.
صفاری،  امیر؛  رامشت،  محمد    حسین، و حاتمی فرد، رامین (1393) ، تبیین تحولات پالئوهیدروژئومورفولوژی منطقه کوهدشت، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره 33، تابستان 1393، صص 14-33.
صفی نژاد، جواد (1375)، فرهنگ جغرافیایی کوهدشت، نشر سازمان  نقشه برداری کشور، تهران.
عبدی، کامیار؛ بیگلری، فریدون (1393)، همبودی انسان و جانوران در ایران زمین، موزه ملی ایران، تهران.
فرخ، کاوه (1390)، سایه هایی در بیابان، برگردان پدرام خزایی، نشر طاق بستان، کرمانشاه.
گیلرمو، الغازه (1397)، میانرودان باستان در سپیده دم تمدن (تحول در چشم انداز شکل گیری شهر)، ترجمه: عطایی آشتیانی، زهره، تهران: نشریه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مافی، فرزاد؛ بهنیا، علی، و بهرام زاده، محمد (1388)، توصیف، طبقه بندی و گونه شناسی سفال دوره اشکانی شهرستان قروه (کردستان)، نشریه پیام باستان شناس، پاییز و زمستان 1388، صص 85-104.
محمدی فر، یعقوب؛ امینی، فرهاد (1394)، باستان شناسی و هنر ساسانی، تهران، نشر شاپیکان.
محمدی فر، یعقوب؛ طهماسبی، الناز (1393)، طبقه بندی سفال ساسانی دره سیمره؛ مطالعه موردی قلعه سمیرم شاه، پژوهش های باستان شناسی ایران، دوره 4. شماره 7، صص  1-13.
مظاهری، خداکرم (1394)، تپه قبرستان دره شهر: گورستانی از دوره مفرغ قدیم در پیشکوه، پژوهش های باستان شناسی ایران، شماره 9، دوره پنجم پاییز و زمستان، صص 67-86.
مظاهری، خداکرم؛ طلایی، حسن، و نیکنامی، کمال الدین (1388)، کاسه های قیفی شکل عصر مفرغ قدیم منطقه غرب و جنوب غرب ایران، پیام باستان شناس، سال ششم، شماره یازدهم، بهار و تابستان، صص 33-46.
وزارت مسکن و شهرسازی (1375)، سازمان مسکن و شهرسازی استان لرستان، نشر وزارت مسکن و شهرسازی استان لرستان، خرم آباد.
فهرست منابع لاتین ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
Alden, J. (2015), Reviews book Nomadism in Iran, Antiquity. No. 66, Published online, 6 Aug.
Bewley, R.H. (1984), The Cambridge University archaeological expedition to Iran1969. Excavations in the Zagros Mountains:Houmian,Mir Malas and Barde Spid, Iran, Journal of the British Institute of Persian Studies, No 22, pp:1-38.
Goff, C. (1970), Neglected Aspects of Luristan Art, Persica: Jaarboek van het Genootschap Nederland-Iran, stichting voor culturele betrekkingen 5, 1970, pp: 27-37.
Goff, Cl. (1971), Luristan before theIronAge. Journal of the British Institute of Persian Studies 9, pp: 131-152.
Konig, F.W. (1923), Corpus Inscriptionum Elamicarum, Hanover.
Megard, R. (1967), Late-Quaternary cladocera of Lake Zeribar. western Iran, Ecology, Vol. 48 .No 2.
Remacle, L, Adeli. J. (2007), New field research on houmian rock-art, Lorestan Province, iran, Bastanpazhuhi, Vol. II, No. 3, pp: 9-17.