تحلیل عناصر تصویری سفالینه های شوش(براساس رویکرد نشانه شناختی)(نوع مقاله: پژوهشی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد یار، د انشکد ه هنرهای تجسمی، د انشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، آذربایجان شرقی، ایران.

2 دانش آموخته ى کارشناسى ارشد هنراسلامى- نگارگرى دانشگاه هنرهاى اسلامى تبریز

http://dx.doi.org/10.29252/rahpooyesoore.5.2.13

چکیده

دنیای نقوش سفالینه ها در ایران باستان در واقع نظامی نشانه شناختی است که بدون درک روابط نشانه ها و تأویل آنها قابل تحلیل و شناخت نمی باشد. از طرفی در تمام ادوار کهن آب اولین و آخرین نشانه حیات بشری است و نقش ویژه ای در زندگی مردم دارد. پیش از ابداع خط و کتابت تنها «کتابی» که از پیشینیان در دست داریم سفالینه های گوناگونی اند که با نقوش معنی دار و اعجاب انگیز مزین گشته اند. سفالینه های شوش جز آثار فاخر و با ارزش سرزمین ایران می باشند که نشانه ی آب به وفور به صورت عناصر تصویری گوناگون بر روی آنها نقش   آرایی شده است. این پژوهش درصدد بررسی تصویر عنصر آب با رویکرد به مباحث نشانه  شناختی است. به عبارتی در این مقاله سعی شده است تا رمزگان برخی از این نقوش بازیافته شود و مفهوم آنها در ارتباط با عنصر آب تبیین گردد و نیز ضمن طبقه بندی و مشخص کردن گونه های متفاوت نشانه های تصویری، به تحلیل اشکال و شناخت معناهای مدلول تصاویر از طریق درک مفاهیم آنها پرداخته شود. روش مورد نظر در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده که از مطالعه ی منابع کتابخانه ای و جمع آوری تصاویر موجود در کتب و موزه ها صورت پذیرفته است. این پژوهش در جهت پاسخگویی به سؤالات زیر است: سفالینه های باستانی شوش با چه نشانه و عناصر تصویری مزین شده است؟ عناصر تصویری بر مبنای رویکرد نشانه شناسی چگونه طبقه بندی می شوند؟ این نشانه های تصویری دارای چه مفاهیم و مضامینی نمادین و سمبلیک هستند؟ برآیند پژوهش نشان داد: عناصر تصویری در سه دسته ی گیاهی، حیوانی و هندسی تقسیم بندی می شوند. ساختار شکلی نقوش سفالینه ها شامل انواع نشانه های شمایلی، نمایه ای، نمادین و ترکیبی هستند که با یکدیگر ارتباط مفهومی تنگاتنگی بین دال و مدلول ها داشته و ارتباط مستقیم و گاهی غیر مستقیم با مفهوم آب، برکت، حاصل خیزی دارند. از طرفی بیشترین مبنای نشانه ها و نمادهای عنصر تصویری آب، دارای رابطه ای نمایه ای-نمادین بوده اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dissecting the Motifs of Susa’s Pottery Based upon Semiotic Approach ……. Research Paper

نویسندگان [English]

  • Farnoush Shamili 1
  • Fatemeh Ghafourifar 2
1 Assistant Professor, Faculty of Visual Arts, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, East Azarbaijan, Iran.
2 Graduate Student of Islamic Arts - Painting, University of Islamic Arts, Tabriz
چکیده [English]

Of the most important visual themes in ancient Iranian culture is the role of water in a variety of concepts. Water is the main foundation of the human creation and the life substance, it is fruitful in all aspects of human life and has a special prestige and dignity. Water symbolizes life, fertility, purity and is the manifestation of cleanness. Humans have been associated with this pristine element since the beginning of creation. Decoding a visual design with the concept of water provides a context for an in-depth understanding of the artwork containing this symbol. These motifs express specific meaning, so by examining the motifs taken from the experience of the ancient artist, one can easily derive many meanings from the thought and belief of the culture of that time.Of the main early centers in Iran whose people were engaged in manufacturing earthenware are the people of the Susa. The visual elements in Susa’s pottery are one of the richest pieces of Iranian culture, with many hidden clues and symbols therein.Susa’s potteries are of the most valuable works of Iran where water symbols are abundantly decorated on them as various visual elements.Susa’s pottery is part of the burial objects obtained from the “City of the Dead” at the lowest layer of Susa Hill, with an average height of 25 meters.The motifs on containers are taken from nature and contain various plant, animal, human, geometric, abstract images that are ornamented in isolation and combination. The drawing of the textures was done with just a smooth, balanced pen movement. This research investigates the visual water element with the semiotic approach. Semiotic classifies the signs by specifying them in terms of the specificity and organization rules as well as particular symbolization processes, and identifies the meaning and concepts of the work. This article is an endeavor to recover codes of some motifs and explain their meaning in relation to the water element, while classifying and identifying different species of visual cues by analyzing the shapes and recognizing the signified meaning of images via comprehending their implications. The method in this research is descriptive-analytical by studying library resources and collecting images in books and museums.Fifteen works of Susa’s Pottery presented by these sources have been studied to answer the questions; What symbols of Susa’s ancient pottery are adorned with? How is the classification of visual elements based on the semiotic approach? What are the symbolic themes of these visual cues?The results showed the visual elements are divided into plant, animal and geometric categories. The structure of pottery motifs consists of a variety of schematic, indexical, symbolic, and hybrid symbols that are related to the signifier and signified and have a direct and sometimes indirect relationship with the concept of water, blessing, and fertility. Meanwhile, most of the symbols and the visual element of water have a symbolic indexical relation.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Susa’s Pottery
  • Semiotics
  • Visual Elements
  • Water Concept
احمدی، بابک(1392)، از نشانه های تصویری تا متن، به سوی نشانه شناسی ارتباط دیداری، چاپ13، تهران: مرکزی.
استرتیناتی، دومینیک(1388)، مقدمه ای برنظریه های فرهنگ عامه، مترجم: ثریا پاک نظر، تهران: گام نو.
اقتداری،احمد(1354)، دیار شهریاران جلد نخستین آثار و بناهای تاریخی خوزستان، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
اکبری، پریسا(1394)، آب درهنردنیای باستان، تهران: نشر تیستا.
بلخاری، حسن(1384)، اسرار مکنون یک گل(تأملی در مبانی حکمی نیلوفر مقدس در آیین، هنر و معماری شرق)، چ1، تهران: نشر حسن افرا.
بهرامپور، نسرین(1388)، بررسی نمادهای مقدس ایرانی در سفال، تهران: آشوب.
بهمنی، پردیس(1389)، سیر تحول و تطور نقوش و نماد در هنرهای سنتی ایران، با همکاری دکتر الیاس صفاران، تهران: دانشگاه پیام نور.
پرهام، سیروس(1371)، دستبافته های عشایر و روستایی فارس، جلد دوم، تهران: امیر کبیر.
پهلوان، فهیمه(1381)، درآمدی بر تحلیل عناصر تصویری درآرم، تهران: دانشگاه هنر.
ــــــــــــ(1390)، ارتباط تصویری از چشم انداز نشانه شناسی، تهران: دانشگاه هنر.
جابز، گرترود(1370)، سمبل ها، کتاب اول: جانوران، مترجم: محمدرضا بقاپور، تهران: مترجم
جواندل، نرجس(1380)، “نشانه شناسی پیرس”، مجله نامه ی مفید، فصلنامه ی علمی پژوهشی دانشگاه مفید، شماره ی26، صص 159-176
حسام پور. سعید، مهرابی. امیر(1395)، تجزیه و تحلیل  نشانه معناشناسی شعر “حلاج”شفیع یکدکنی، ایران نامگ، سال 1، شمارۀ ۴، صص50-70.
خزایی، محمد و شیلا سماواکی(1381 )، «بررسی نقش پرنده بر روی ظروف سفالی ایران»، فصلنامه هنرهای تجسمی، شماره 18، تهران، صفحات 6-11.
دادور، ابوالقاسم. منصوری، الهام(1385)، درآمدی بر اسطوره های ایران و هند عهد باستان، تهران: کلهر.
ــــــــــ(1385)، درآمدی به اسطوره و نمادهای ایران و هند در عصر باستان، چ1، تهران: نشر کلهر.
رفیعی، لیلا (1387)، سفال ایران از دوران پیش از تاریخ تا عصر حاضر، تهران: یساولی
عبدالهی، منیژه(1381)، فرهنگ نامه جانوران در ادب پارسی، تهران: نشر پژوهنده.
عبدالهیان، مهناز(1361)، “ مفاهیم نمادهای مهر و ماه در سفالینه های پیش از تاریخ”، مجله فصل نامه هنر، شماره ی 2، صص 46 - 63 .
علی آبادی، منیژه(1391)، بررسی عناصر سه گانه نمادین در جام شوش، نشریه ی هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دوره ی 17، شماره3، صص5-12
غلامپورگلی.   محبوبه،  حسامی کرمانی،  منصور(1393)،تحلیل نشانه شناختی تصویری از یک نگاره نسخه خطی “هزار و کی شب” به روش یوری لوتمان، فصلنامه علمی نگارینه هنر اسلامی شماره اول، صص69-77.
قرشی، امان الله(1380)، آب و کوه در اساطیر ایران و هند. تهران، هرمس.
کامبخش فر، سیف االله(١٣٨٠)، سفال و سفالگری در ایران، چاپ اول، تهران: ققنوس.
کامیاب، جمال(1389)، آب نماهای شهری. تهران، سازمان زیباسازی شهر تهران.
کوپر، جی. سی(1386)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، نشر فرهنگ نشر نو، تهران.
کیانی اصل، مریم(1387)، سفال ایران، تهران: دایره.
گداره، آندره، (1358)، هنر ایران، مترجم: بهروز حبیبی، تهران: نشر دانشگاه ملی ایران.گلدان نقره و مس، اور، 2400ق.م، موزه لوور.
حشمتی رضوی، فضل الله،( 1387) ، از فرش تا عرش، تهران: امیر کبیر.
گیرشمن، رومن(1375)، ایران از آغاز تا اسلام، مترجم: محمد معین، چ11، تهران: نشر علمی فرهنگی.
معصومی، غلامرضا(1349)، “ نقش بزکوهی برروی سفالینه های پیش از تاریخ .قسمت دوم”، مجله بررسی های تاریخی، شماره 4 سال 5، صص 258 - 293 .
موسویلر، اشرفالسادات و شمیلی، فرنوش(1391)، “ساختار بصری نقاشی دیواری تبریز در سه دههی اخیر”، جلوهی هنر، شمارهی 8، صص53-66.
نگهبان، عزت الله(1385)، مروری بر پنجاه سال باستان شناسی ایران، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
وزیری، علی نقی(1369)، تاریخ عمومی هنرهای مصور، چاپ 3، تهران: هیرمند.
منابع لاتین
Abrams, Herry. N,(1992),Ancient near estern Treasurer in the Louvre, Metropolitan museum, New York.
 Seyedsajjadi, S.M., (2003). Excavation at Shahr-I Sukhta. Iran, Vol, XLI
 Audi, Roberted.(1996), The cambridge Dictionaty of Philosophy, Cambridge University press.
Lidov, David.(1999).Elements of Semiotics, Bloomsburg, Haddon Craftsmen,
http://thelanguageofarchaeology.blogspot.nl/2015/04/what-is-beaker.html?spref=pi.